schetsen in de studio
de dynamiek van dans op papier
Eric de Greef
Dans - november 2000
Beweging en expressie in de ruimte vormen wezenlijke onderdelen van de danskunst. Wie in dans is geïnteresseerd en/of zelf danst, kent ongetwijfeld een aantal voorbeelden van bewegingsmomenten in een dans die men graag zou willen 'vasthouden' om er vervolgens nog eens naar te kunnen kijken. Om zo'n dansmoment ook op dynamische wijze in een schets of schilderij weer te geven lijkt bijna onmogelijk. Toch is juist die dynamiek zo duidelijk aanwezig in de werken van Anita Gaasbeek (1964), beeldend kunstenares.
Anita's werk bestaat onder meer uit schilderijen in acryl en gemengde technieken en schetsen gemaakt met brede penseel in sepia en Oost-Indische inkt. Zij werkt veel naar aanleiding van modern en klassiek ballet.
Ongeveer een jaar geleden zag ik als dansliefhebber voor het eerst schetsen en schilderijen van Anita en raakte daarvan meteen onder de indruk. Ik was benieuwd naar haar achtergrond en manier van werken. Kortgeleden sprak ik met haar over haar werk en haar ambities.
'Eigenlijk was ik al heel lang bezig met het tekenen van mensen. Daarnaast was ik van jongs af aan geboeid door dans. Zo ging ik in mijn jeugd vaak naar klassieke en moderne balletvoorstellingen en keek dan met bewondering naar het schijnbare gemak waarmee dansers hun mooie soepele bewegingen uitvoerden.
Tijdens mijn dagopleiding aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag volgde ik een specialisatie grafische en typografische vormgeving'.
Die specialisatie was een ondersteuning voor Anita's huidige werk. Net als in de vorm van een gekalligrafeerde letter op papier, ziet ze ook in het bewegingsmoment van een danser een spanning en een ontspanning. De spier-spanning en het bewegingsidioom van een danser zijn steeds zichtbaar en voelbaar in het werk van Anita. Ze probeert de dansers als het ware in hun beweging te 'pakken' . Op die manier komt de karakteristiek en kracht van een danser zo goed tot uitdrukking. Uit het moment van aanvankelijke verstilling ontstaat dan een schilderij of schets, waarin de oorspronkelijke beweging weer lijkt door te gaan.
Anita schetste sinds 1994 in de studio's van meerdere dansgezelschappen, waaronder het Nederlands Dans Theater, het Nationaal Ballet, het Koninklijk Ballet van Vlaanderen, Conny Janssen en het Scapino Ballet Rotterdam.
'Het schetsen in een studio is heel anders dan het werken in mijn eigen atelier. Voor de dansers is het zeker ook vaak wennen, wanneer er iemand in 'hun' werkomgeving aan de slag gaat. Voor mij geeft het werken in de studio ook een bepaalde spanning, die mij de nodige inspiratie geeft om te kunnen presteren.'
Er is een onmiskenbaar verschil tussen de choreograaf en dansers aan de ene kant en de beeldend kunstenaar aan de andere kant.
De choreograaf heeft binnen bepaalde grenzen mogelijkheden om in samenwerking met de dansers veranderingen aan te brengen tijdens het ontstaansproces van een productie. Een kunstwerk zoals een schets of schilderij is echter op een bepaald moment af en ligt dan vast. Dat maakt dat Anita zich sterk concentreert op de karakteristieke beweging van een danser om die treffend te kunnen schetsen. Daar slaagt ze ook in op een overtuigende manier. De werken die ze maakte van het Scapino Ballet zijn daarvan een mooi voorbeeld.
Naarmate zij meer en meer de gelegenheid had om tijdens repetities van het Scapino Ballet te kunnen werken, ontstond er een hechtere band tussen Anita en het gezelschap. Op een gegeven moment onstond hieruit een samenwerking met Scapino waardoor zij eind 1998 een aandeel had in de voorstelling 'Frozen Handmarks'.
' Na het schetsen tijdens een repetitie van het ballet 'Romeo & Julia' vroeg danseres en choreografe Inma Rubio Tomas van Scapino of ik belangstelling had om ditzelfde ook te doen in een nieuw ballet dat zij aan het maken was. De manier waarop ik werkte, aan een kleine tafel met mijn schetsen èn vellen papier rondom mij uitgespreid op de vloer, sprak haar zo aan dat zij dit in haar nieuwe choreografie wilde gebruiken. Hoewel het idee van Inma me nogal overviel intrigeerde het idee me zo, dat ik eigenlijk direct ja heb gezegd.
Hoe het zou zijn om op het toneel te werken in plaats vanuit de anonimiteit tussen de coulissen, kon ik toen niet vermoeden. Het maken van schetsen als onderdeel van een voorstelling was nieuw, maar ook een uitdaging. Het bracht mij een extra spanning en uitdaging om te presteren, maar ook een nog nauwer contact met de dansers en het theater'.
Tijdens de repetities voor ' Frozen Handmarks' merkte Anita dat het niet alleen voor haar, maar ook voor de dansers een nieuwe ervaring was. Het was duidelijk weer een stap verder dan het werken tijdens repetities in beslotenheid van de studio.
Ze zegt hierover: 'als kunstenares in actie op het toneel, beïnvloedde ik tegelijkertijd ook de choreografie door de interactie tussen de bewegingen van de dansers en mijn eigen schetsbewegingen op het papier. Het was fascinerend om te zien dat er in het ontstaansproces van het stuk geleidelijk een speciale band ontstond, die zich onder meer uitte in synchroniteit, zeg maar spiegelen, van elkaars bewegingen'
De medewerking aan deze productie op het toneel was voor Anita in principe een eenmalige gebeurtenis, maar desalniettemin voor haar een heel waardevolle ervaring. Het zo dicht bij elkaar brengen van twee disciplines in de beeldende kunst is ook in artistiek opzicht bijzonder en vernieuwend te noemen.
Dans - november 2000
Eric de Greef kwam in contact met Anita's werk vanuit zijn achtergrond als amateurdanser (klassiek en modern) en frequent bezoeker van dans-voorstellingen.Sinds 1980 heeft Eric als free-lance auteur o.a. voor Kluwer gepubliceerd over meer technische onderwerpen.
Het schrijven over dans en kunst was weer een nieuwe uitdaging
voor hem.
